Rượu ly bôi ngày ấy tiễn anh đi...

Ly bôi, theo Từ điển tiếng Việt của Lê văn Đức là: Chén rượu uống khi từ biệt, khi tiễn đưa, theo Từ điển Thanh Nghị là Chén rượu uống lúc chia tay. Từ điển tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học thì không có từ này, chắc rằng cho nó là từ cổ, không xài nữa.

Với đặc điểm là từ Hán Việt, cổ, ta dễ thấy ly bôi thường xuất hiện trong tuồng cải lương, cổ nhạc. Có lẽ câu hát có chữ ly bôi được nhiều người nhớ nhất là trong bài  vọng cổ Võ Đông Sơ.

Rượu ly bôi ngày ấy tiễn anh đi,

hoa lá bay theo vó ngựa phi,

Có biết đâu buổi tiễn đưa hôm ấy

là buổi chia lìa nàng chờ đợi mà chi.

Rượu ly bôi ngày ấy tiễn anh đi,

hoa lá bay theo vó ngựa phi,

Tui thoáng nghĩ rằng ly bôi chỉ xuất hiện trong cải lương, vọng cổ, nhưng ngay lúc ấy trong đầu tui lại vang lên một khúc nhạc rất quen thuộc:

Bạn ơi! quan hà xin cạn chén ly bôi.

Ngày mai tôi đã, đã đi xa rồi.

Đó là lời hát trong bài Nếu một mai tôi biệt kinh kỳ của Minh Kỳ & Hoài Linh. 

Tò mò, tui rà soát lại coi còn bài hát tân nhạc nào dùng chữ ly bôi nữa hay không. Hoá ra là khá nhiều, với nhiều bài rất quen thuộc với chúng ta. Xin kể ra như sau:

Chiều nào nâng ly bôi

Tình vừa mới chắp nối

Tay không mà mơ ước đi vào đời

(Chuyện đêm mưa - Nguyễn Hiền & Hoài Linh)

Men say ân ái chưa cùng cạn

Rượu nồng cay đắng chén ly bôi

(Buồn 2 - Y Vân)

Nghẹn ngào nhìn ly bôi,

tình yêu nước nấu nung tháng ngày

Bềnh bồng trôi phương nao,

sầu ly tan mắt hoen lệ tràn.

(Tình cố đô - Lam Phương)

Người ơi thấm thoát niên học hết rồi.

Chúc đi cạn lời giây phút ly bôi.

(Ba tháng tạ từ - Thanh Sơn)

Hãy nhìn một lần sau chót

Chén ly bôi, uống đi em

Sao em mắt lệ nhạt nhòa

Cuộc tình nào rồi cũng phôi pha

Một đường tàu biết mấy sân ga

Xin em xem anh như một ga nhỏ dọc đường

(Lời đắng cho cuộc tình - Nhật Ngân)

Một số bài khác ít quen thuộc hơn, nhưng cũng là của những nhạc sĩ nổi tiếng:

Có nghe gió về nhớ thương ngập trời...

Lạnh lùng cánh chim tung bay về xa xôi..

Đâu cố nhân lúc chia phôi, có ngờ lại nhấp ly bôi

Tiễn đưa mùa xuân đời tôi...

(Buồn ga nhỏ - Nguyễn Hiền & Minh Kỳ)

Lệ có hoen mi người cũng ra đi

Ôi cảnh chia ly môi nhạt còn gì

Lệ có tuôn rơi lòng vẫn chưa vơi

Uống chén ly bôi cách xa đời đời

(Lệ chia ly - Anh Huy)

Chiều nay nâng chén ly bôi.

Ngày mai ta sẽ ra khơi.

Ngày mai ta sẽ đi xa.

Mượn thời gian xóa mơ qua.

(Dòng thời gian - Minh Kỳ)

Và còn nhiều bài khác cũng có chữ ly bôi, nhưng tui chưa có dịp nghe và cũng không biết về tác giả nên không kể ra đây.

Cá biệt, có một bài mang hẳn tựa là Ly bôi, nhạc Nhật, lời Việt của Phạm Duy. Bài này tui cũng mới biết, xin đưa lên đây để mọi người cùng nghe qua giọng ca Nguyên Khang.

Phạm Hoài Nhân