Phạm Hoài Nhân: Kẻo chúng ta quên

7 thg 5, 2023

Kẻo chúng ta quên

Thôi thôi buông áo em ra

để em đi bán kẻo hoa em tàn

Đó là câu hát má ru tui từ thuở nào. Trong câu ca dao này tui lưu ý đến chữ kẻo: kẻo hoa em tàn. Trong ngữ cảnh này có thể hiểu là nếu không thì hoa em sẽ tàn, nhưng ngoài việc dùng đúng vần điệu, chữ kẻo có ý nghĩa đắt hơn nhiều mà tui khó giải thích được.

Một câu hát quen thuộc có chữ kẻo nữa là:

Em đi mau kẻo trễ chuyến phà đêm

qua bến bắc Cần Thơ

trong bài Chiếc áo bà ba của Trần Thiện Thanh.

Tự điển tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ học) định nghĩa như sau:

kẻo I. động từ. (cũ, thường dùng có kèm ý phủ định, sau chẳng) Tránh khỏi.

II. kết từ. Từ biểu thị điều sắp nêu ra là cần tránh hoặc muốn tránh, và đó chính là lý do của việc vừa nói đến, chứ không thì.

Tui cảm thấy chưa thoả mãn lắm với định nghĩa này, nhưng thôi, đó là định nghĩa chính thức của Viện ngôn ngữ học. Cũng theo tự điển này, kẻo là một từ cổ (cũ).

Sở dĩ tui nhắc tới từ kẻo là vì tui mới biết trong tiếng Anh có một từ có nghĩa tương đương, đó là lest. Từ điển Oxford định nghĩa như sau:

lest conj. (formal or literacy) 1. in order to prevent sth from happenning. 2. used to introduce the reason for the particular emotion mentioned.

Và duyên cớ khiến tui chú ý đến chữ lest này là một sự kiện gây xôn xao dư luận mấy ngày gần đây. Đó là sự kiện hai cơ quan thuộc Kho bạc và Bưu chính Australia phát hành tiền xu có in cờ Việt Nam Cộng hòa nhân dịp Canberra kỷ niệm 50 năm kết thúc tham chiến ở miền Nam Việt Nam năm 1973. Chính quyền Việt Nam đã lên tiếng phản đối việc này.