Tâm sự nàng Buram kể về một nàng sơn nữ nơi núi rừng yêu một chàng trai nhưng chàng vẫn vô tình, nàng buồn rầu than van bên bờ suối vắng rồi vĩnh biệt trần gian.
Từng đêm trăng lên, nàng Buram vẫn hay một mình
Đến cuối con suối vắng ngồi than van với cây cỏ dại
Suối nước tuôn róc rách, chảy quanh co nước ngọt lại lành.
Nước chảy về đâu, nước chảy về đâu?
Tiếng hát ai nỉ non với tiếng khen như ru lòng người, tiếng hát buồn làm sao…
Nàng Buram thẩn thờ, ngồi ưu tư dưới trăng lạnh mờ
Khoé mắt xanh lóng lánh lệ rưng rưng với tâm sự buồn
Có người nào hay nỗi lòng nàng không?
Với trái tim đầu tiên, đã trót đem dâng cho một người, nhưng người vẫn vô tình.
...
Một đêm mưa thu vầng trăng êm lấp mây mịt mù
Nỗi đớn đau xé nát quả tim non sắt son tình đầu
Có người nào hay nỗi lòng nàng không?
Tiếng mõ khuya đổi canh sóc mới hay báo tin tìm nàng.
Nàng đã vĩnh biệt trần gian.
Theo Đông Kha, trên trang nhacxua.vn, đây là câu chuyện có thật của nhạc sĩ Ngân Giang. Vợ của nhạc sĩ kể lại, câu chuyện xảy ra tại một buôn làng xứ Thượng ở Long Khánh vào khoảng giữa thập niên 1960. Lúc đó nhạc sĩ Ngân Giang đóng quân tại đây có chơi thân với một người bạn người đồng bào thiểu số, và người bạn này có người em gái là một sơn nữ xinh đẹp tuổi tròn trăng. Ban đầu nhạc sĩ Ngân Giang bị nàng thu hút, đôi bên bắt đầu chớm thân thiết thì ông chợt nhận ra rằng có nhiều sự khác biệt giữa 2 người đến từ 2 nền văn hóa khác nhau, nếu đến được với nhau thì sẽ khó có được hạnh phúc. Vì vậy chàng rút lui mà không biết rằng người sơn nữ đã đem lòng yêu thương sâu đậm. Sau đó anh của cô gái (cũng là bạn của nhạc sĩ Ngân Giang) nói lại với nhạc sĩ rằng cô đã rất đau khổ vì chuyện tình không thành.
Tui đặc biệt chú ý đến chi tiết câu chuyện xảy ra tại một buôn làng xứ Thượng ở Long Khánh, vì Long Khánh là quê tui mà. Đúng là ở Long Khánh có núi rừng, có suối, chớ không có sông - với khung cảnh như mô tả trong bài hát. Nhưng nàng Buram ở đâu tại Long Khánh và là người dân tộc nào?
Nói đến Long Khánh trước 1975 tức là nói đến vùng đất bao gồm cả thành phố Long Khánh và huyện Xuân Lộc của thời nay. Hiện nay ở đây có tới hơn 30 dân tộc thiểu số, làm sao biết nàng Buram thuộc dân tộc nào?
Trong số hơn 30 dân tộc thiểu số sống nơi đây chỉ có 4 dân tộc bản địa (những dân tộc đã sống ở đây từ thuở xa xưa), đó là Chơ Ro, S'Tiêng, Mạ và K'Ho, trong đó đông nhất là người Chơ Ro.
Theo thống kê, tại Long Khánh dân tộc Chơ ro chiếm đa số, có 685 hộ với 3.393 người, chiếm trên 21% tổng số đồng bào dân tộc thiểu số, tập trung đông nhất ở phường Bảo Vinh và các xã Bàu Trâm, Bảo Quang, Hàng Gòn. Còn ở Xuân Lộc, người Chơ Ro cũng chiếm số đông và tập trung sinh sống trong trong các làng dân tộc Chơ Ro ấp Bình Hòa (xã Xuân Phú), làng dân tộc Chơ Ro (xã Xuân Hòa), làng dân tộc Chơ Ro ấp Trung Sơn (xã Xuân Trường), làng dân tộc Chơ Ro ấp Thọ Trung (xã Xuân Thọ).
Căn cứ bối cảnh câu chuyện và cả âm hưởng nhạc, ta có thể loại trừ các dân tộc thiểu số tuy khá đông người nhưng không phải bản địa như Hoa, Chăm, Khmer... Trong số còn lại, xác suất cao nhất nàng Buram là người Chơ Ro!
Thiếu nữ Chơ Ro
Giờ chuyển câu chuyện sang hướng khác nghe, câu chuyện về... bà nội tui. Có gì liên quan à? Có chớ! Bà nội tui là một cô sơn nữ ở Long Khánh như nàng Buram.
Bà không phải bà nội ruột của tui. Bà nội ruột của tui cùng quê với ông nội, ở Phù Mỹ, Bình Định. Bà mất ở Long Khánh năm 1948, 39 tuổi. Khi ấy ông nội tui làm việc ở đồn điền cao su Hàng Gòn, Long Khánh, một trong những nơi có đông người Chơ Ro.
Có lẽ lúc ấy trái tim cô đơn của ông nội tui đã gặp nàng sơn nữ, và nàng cũng mang trái tim dâng cho ông, giống như bài hát Tâm sự nàng Buram, chỉ sửa mấy chữ cuối.
Nàng Buram thẩn thờ, ngồi ưu tư dưới trăng lạnh mờ
Khoé mắt xanh lóng lánh lệ rưng rưng với tâm sự buồn
Có người nào hay nỗi lòng nàng không?
Với trái tim đầu tiên, đã trót đem dâng cho một người, nên người chẳng vô tình.
Tui đoán vậy thôi chớ không biết sau khi bà nội mất, chuyện tình duyên của ông nội thế nào, chỉ biết là khi tui ra đời (năm 1959) thì tui có bà nội. Ba má tui dạy rằng đó là bà nội nhỏ.
Tui là đứa cháu nội đầu tiên, nên bà nội thương tui lắm. Tui cũng thương bà lắm.
Hồi đó tui còn quá nhỏ để biết bà quê quán ở đâu, dân tộc gì, chỉ biết người lớn nói rằng bà là người Thượng.
Ở nhà ông nội có treo một chiếc gùi của bà. Và tui nhớ, thỉnh thoảng bà lại mang gùi đi. Đi chân không, Bà nói rằng bà về quê ít bữa. Tui cũng không biết bà về quê là đi đâu, nhưng chắc là hơi xa. Dáng bà nhỏ thó, mang gùi, đi chân trần trên những con đường đất đỏ Long Khánh, đi xa lắm vào nương rẫy, buôn làng ở đâu đó.
Người Chơ Ro mang gùi
Bà nội bịnh mất năm 1968 (gần trùng với thời gian nàng Buram vĩnh biệt trần gian). Hồi đó nhà nghèo, lại thời buổi chiến tranh nên mộ bà khi chôn chỉ được đắp tạm và cắm mộ bia làm dấu. Chưa kịp xây mộ thì một trận đánh lớn xảy ra ở khu vực ấy (trận đánh ở đồn Hoàng Diệu, Long Khánh tháng 5/1969). Tất cả tan hoang, không còn vết tích gì cả. Mộ bà mất luôn từ đó.
Thời gian chồng chất trên cuộc đời, giờ đây tui không còn nhớ gì nhiều về bà nội. Không có ảnh, không có mộ để thắp nhang, thậm chí bà tên gì tui cũng không biết. Tui chỉ còn nhớ dáng bà mang gùi đi chân trần trên đường mòn đất đỏ.
Bây giờ, qua tìm hiểu về người dân tộc thiểu số nêu trên, thêm chi tiết là ông nội đã từng làm việc ở Hàng Gòn, tui nghĩ xác suất rất cao bà nội là người dân tộc Chơ Ro.
Còn bà tên gì à? Có khi nào bà tên Buram không?
Phạm Hoài Nhân
