Tên đường phố ở Pleiku (Gia Lai).
Thú thật là xem xong tôi cũng cười, vì tên đường gì mà... buồn cười quá. Cộc lốc, khó đọc và có vẻ như sai chính tả nữa!
Thế nhưng sau thoáng cười, tôi tự hỏi: Wừu là gì? Wừu là ai mà lại được dùng tên để đặt tên đường?
Và tôi đã tìm ra: Wừu là một anh hùng, một liệt sĩ của núi rừng Tây nguyên - và câu chuyện về ông khiến cho chúng ta phải nghiêng mình kính phục và xúc động không nguôi. Vâng, không đáng cười chút nào, cười là bất kính!
Bok Wừu trong nỗi nhớ của người thân
Bìa cuốn sách "Bok Wừu" do Sở Văn hóa- Thông tin Gia Lai-Kon Tum xuất bản năm 1993, tranh vẽ của Trần Thọ và Xu Man
Tôi dường như không thể tin người đang ngồi trước mặt mình là con trai đầu của Anh hùng Liệt sĩ Wừu- ông HNhăk. Trong góc nhà cũ kỹ, đơn sơ (làng Tul Đoa, xã Đak Sơ Mei, huyện Đak Đoa), ông HNhăk đang lụi cụi treo đám thuốc lá mới hái lên sợi dây dăng sẵn bên vách sàn. Nhà ông, cái gì cũng đượm màu thời gian, từ chiếc chiếu, tấm chăn, ngay cả chiếc áo ông đang mặc cũng thế, đến cả cái tuổi ông mang cũng vậy. Và, bằng chất giọng đùng đục, đặc sánh mùi thuốc lá cuộn, thi thoảng lại húng hắng ho, ông kể cho chúng tôi nghe về cha mình- một tấm gương hi sinh quả cảm, người con trung hiếu của dân tộc Bahnar trung hậu, kiên cường.
Khúc tráng ca bi hùng
“Nhà tôi là cơ sở cách mạng tin cậy lúc bấy giờ (năm 1946, 1947-khi giặc Pháp quay trở lại xâm lược nước ta một lần nữa- NV), cha tôi bắt liên lạc với nhiều cán bộ cách mạng, cùng bà con làng Đê Đoa phát nương làm rẫy, làm thật nhiều hầm chông, cạm bẫy bắt con heo rừng và bắt cả “con heo Tây”- Ông HNhăc kể- Thằng Tây đồn sợ nhiều, chúng đã treo giải ai bắt được ông sẽ thưởng nhiều muối ngon, nhiều vải tốt nhưng đồng bào, ai cũng tin ông, cũng nghe theo lời ông; tức quá, chúng liền cho 1 tiểu đoàn vào làng đốt nhà cửa, bắt người già, con trẻ đem đi. Chúng làm thế, bà con càng căm thù chúng hơn, càng quyết tâm đi theo ông hơn. Lũ giặc cay cú, quyết bắt cho được ông. Cha tôi bị bắt ba lần, lần nào cũng dõng dạc: “Cán bộ hả? Có dân là cán bộ. Ai cũng là cán bộ cả. Tao không biết nói tên ai. Tao chỉ biết nói tên tao: Wừu!”. Hai lần đầu bị giặc bắt, ông đều trốn thoát, trở về tiếp tục hoạt động; lần thứ 3 thì...”.
Ông HNhac kể cho Đinh Chinh và chúng tôi nghe chuyện Bok Wừu.
Kể tới đây, ông HNhăk chợt ngừng lại, tay vê vê tẩu thuốc. Rít một hơi thật sâu, thả một làn khói thật dài, ông lẳng lặng đứng dậy, lục tìm trong đám đồ cũ một hồi, lấy đưa tôi một tờ giấy đã ngả vàng. Đó là tâm bằng Tổ quốc Ghi công Liệt sĩ Wừu- đội viên du kích làng Đê Đoa. Tôi biết, là ông đang nhớ lại lần cha mình bị giặc phục kích hồi mùa hè năm 1952. Lần này, bok Wừu đã bị địch tra tấn dã man ở đồn Đak Đoa, ở Kon Tum rồi đưa về làng cắt mũi, xẻo tai và chặt 10 đầu ngón tay, gây nỗi khủng khiếp cho người thân và gia đình, nhưng chúng vẫn không lấy được một lời khai nào của bok, bởi trước sau bok vẫn kiên quyết một lời kêu gọi đồng bào: “Đừng sợ, hãy căm thù và đoàn kết đấu tranh diệt cho hết lũ Ayat” (ayat- ý chỉ bọn giặc cướp nước- NV). Im lặng riết, rồi giọng ông trở nên sâu thẳm: “Cái đau đớn, cái kinh sợ của lần thấy bă (bố, ý chỉ bok Wừu- NV) bị giặc hành hạ đã ăn sâu trong máu rồi, không bao giờ quên. Bà con trong làng cũng thế. Nhớ tới nó nhiều thì lại căm lũ giặc nhiều. Trước khi ngã xuống, bă còn lừa lũ giặc khiến không ít đứa sa xuống hầm chông, và để trả thù, chúng đưa ông xuống suối, dùng lưỡi lê chọc vào mắt và xả đạn như mưa rừng. Đêm đó, cả làng đốt đuốc đi tìm. Cả khu rừng bừng bừng ngọn lửa-ngọn lửa của lòng tiếc thương, sự cảm phục và nỗi căm hờn. Dân làng tìm thấy cha tôi ở khe suối nhỏ...”.
Những thẳm sâu niềm nhớTheo chân Đinh Chinh- cháu gọi bok Wừu bằng cố, hiện là cán bộ xã Đak Sơ Mei, sau nhà ông HNhăc, chúng tôi đến thăm gia đình bà H’Nheo, bà Kít- những người con của Anh hùng Liệt sĩ Wừu. Gần 1 giờ chiều rồi, yă H’Nheo vẫn đang chờ con dâu đi rẫy về để ăn cơm trưa, cho dù trước khi đi chị có để cơm cùng lời dặn rõ ràng: “Mẹ ăn trước đi, chắc chiều muộn con mới về”. Bị mù từ vài năm nay, lại thêm cái bệnh tuổi già, yă H’Nheo như một ngọn nến trước gió. Nghe Đinh Chinh giới thiệu, yă tìm tay tôi mà nắm chặt, mà xoa khắp mặt tôi, thật lâu. Yă khóc rồi lại cười, cái cười ầng ậng nước: “ Từ hồi HNhăc thanh niên, mình đứng đến ngang lưng HNhăc, bă đã đi cách mạng rồi. Bă đi, ở nhà khổ lắm. Bă khai với giặc là không có con, không nhà cửa nhưng nhà thì vẫn bị giặc dỡ hết, mẹ thì chết, HNhăc cũng đi theo cách mạng, mấy chị em còn nhỏ, cơm không có mà ăn, lại còn bị gọi lên tra khảo nhiều lần. Riết rồi cũng qua, khi lớn chị em bảo nhau cùng tham gia giã gạo, tiếp tế cho bộ đội đấy”. Rồi yă lấy tay quệt quệt những giọt nước mắt mặn mòi và đập đập vào ngực mình: “Hỏi mình có nhớ bă nhiều không a, ô nhớ chứ, nhiều lắm, nhiều hơn là lúc sau khi me (mẹ) mất, Kăr mới biết đi (người con út của bok Wừu, hiện đã chết- NV), nhìn Kăr thấy thương Kăr, thương bă, nhớ me, nhớ bă, thường mong bă ghé về. Mong bă về thì nhiều như thế nhưng từ cái bữa thấy bă bị đánh đến bê bết máu, 2 tay bị xích chặt, căm giận hét lớn trước bọn Tây: “Chúng mày muốn tìm Việt Minh à? Ai cũng là Việt Minh. Tất cả người Bahnar đều là Việt Minh” thì lại chỉ mong bă tiếp tục đi cách mạng, cùng bộ đội đuổi hết lũ cọp beo gian ác ấy”. Còn yă Kit, người con thứ 3 của bok Wừu lại chỉ lặng lẽ ngồi tựa cửa, hút mãi một hơi thuốc khi nghe câu hỏi của tôi. Thời gian chậm chậm trôi, nhìn yă, tự nhiên, tôi lại như không dám mở lời, chỉ loay hoay với chiếc máy ảnh. Riết rồi yă cũng nói, giọng nhẹ như không: “Lâu quá rồi mà, bây giờ mới có người hỏi tới. Để yă đi lấy nước đã...”.
Làng định cư
“Yă Kit vốn ít nói, nghe chị hỏi, chắc rất bất ngờ và cảm động. Em biết, yă đang nghĩ nhiều lắm đấy, chỉ chưa biết bắt đầu từ đâu thôi”- Đinh Chinh nhìn tôi cười. Tôi nhìn Chinh, cũng cười, lòng chợt ngân lên sự cảm mến. Nếu như, hôm nay tôi không gặp được chàng trai Bahnar 28 tuổi đầy nhiệt huyết này- một đại diện của thế hệ trẻ nhưng lại vô cùng hiểu chuyện của lớp tiền bối anh hùng- thì với cái vốn tiếng Bahnar ít ỏi của mình, chưa chắc tôi đã có được những điều mình muốn biết. Chinh bộc bạch: “Em chỉ mong ở Đak Sơ Mei mình có một nhà tưởng niệm anh hùng Wừu, giống như ở làng Stơr của anh hùng Nup ấy. Rồi những người nhớ chuyện như nội HNhăc cũng ít đi, cái nhà tưởng niệm ấy là để lũ trẻ mai sau biết mà tự hào, mà cố gắng phát huy truyền thống cách mạng của quê mình...”.
Thu Huế
Tôi cũng được biết thêm là Gia Lai đang xúc tiến xây dựng Khu tưởng niệm Anh hùng Wừu tại huyện Đắc Đoa. Sự tôn vinh anh hùng Wừu bằng cách đặt tên đường, xây khu tưởng niệm là hoàn toàn xứng đáng.
Vậy cho nên cười với tên đường Wừu là bất kính rồi. Nhưng phải chi Gia Lai ghi tên đường là đường Anh hùng Wừu (thay vì chỉ là 3 chữ cái khó đọc WỪU) nhỉ? Anh hùng Núp cũng ở Gia Lai, nếu đặt thành tên đường Núp thì nghe cũng kỳ kỳ, phải không ạ?
Phạm Hoài Nhân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét