Ầu ơ ví dầu...

Má tôi là một phụ nữ miền quê. Miền Tây Nam bộ. Như bao nhiêu phụ nữ miền quê Nam bộ khác, bà hát ru con bằng những câu ca dao mộc mạc. Là con của má, dĩ nhiên là những câu ru ấy theo tôi từ thuở chào đời. Còn hơn vậy nữa, tôi là con trai đầu, tiếp đến lại 2 đứa em trai nữa, mãi 8 năm sau má mới sinh con gái. Vậy nên khi tôi lớn một chút thì phụ má hát ru em để má làm công chuyện nhà, ru em mãi cho tới khi đứa em gái đủ lớn để làm việc đó. Má hát ru con, tôi hát ru em. Những câu hát ru đi theo tôi hàng chục năm trời, nên tới bây giờ vẫn nhớ. Nhớ ray rứt.

Câu hát ru của má (của ngoại nữa) luôn bắt đầu bằng Ầu ơ. Ầu... ơ...! Rồi thường là ví dầu. Ầu ơ ví dầu...

Câu má hát nhiều nhứt (và sau đó tôi bắt chước hát theo nhiều nhứt) là:

Ầu ơ,
Ví dầu con cá nấu canh
Bỏ tiêu cho ngọt, bỏ hành cho thơm

Tôi hỏi má: Bỏ tiêu thì cay chớ làm sao mà ngọt hả má? Má cười, nói: Có cay, nhưng có ngọt chớ con!

Rồi kế đến là câu:

Ầu ơ,
Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắc lẻo, gập ghình khó đi

Hay là:

Ầu ơ,
Ví dầu tình bậu muốn thôi
Bậu gieo tiếng dữ, cho rồi bậu ra.

Tôi hỏi má: Sao cái gì cũng ví dầu hết vậy má? Má cười cười, hát ru:

Ví dầu, ví dẩu, ví dâu
Ví qua, ví lại, ví trâu vô chuồng

Nói vậy thôi, chớ cũng có nhiều câu đâu có chữ Ví dầu. Như câu này cũng được má hát nhiều lắm:

Ầu ơ,
Gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu đời đắng cay.

Hic, tôi viết lan man chẳng có mục đích, bài bản gì hết, chỉ là trời mưa buồn, nhớ má thôi. Lỡ có ai đọc tới đây chẳng thấy đâu ra đâu thì đừng trách nghen.

Giờ má mất rồi, mấy đứa em mà ngày xưa tôi hát ru cho tụi nó ngủ giờ cũng thành ông nọ, bà kia hết rồi. Nhớ những câu ru này như nhớ một thời đã qua, những yêu thương giờ xa vời vợi...

Giờ đây đọc nhiều, tôi biết về nguồn gốc ra đời của câu ca dao "Gió đưa cây cải về trời", nhưng trong thâm tâm tôi vẫn cứ hiểu rằng "cây cải" ở đây chính là má.

Má ơi,
Gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu đời đắng cay...

Phạm Hoài Nhân