K'pan: Ghế độc mộc độc đáo

K'pan là tên một chiếc ghế của người Ê đê. Chỉ là chiếc ghế thôi, nhưng đây là chiếc ghế hết sức độc đáo.

Về mặt tinh thần, đây là chiếc ghế cao quý, mà mỗi buôn làng chỉ 1 đến 2 gia đình được sở hữu. Họa hoằn lắm, nếu buôn làng rất sung túc, giàu có thì mới có 3 hoặc tối đa là 4 gia đình có có k'pan. Gia đình được phép có k'pan chẳng những phải là gia đình khá giả mà còn là gia đình có lòng hào hiệp, thường giúp đỡ người trong buôn.

Về mặt vật chất, k'pan là một chiếc ghế dài khoảng 15 met, rộng 65 - 85 cm, dày khoảng 7 - 8 cm, 2 đầu hơi uốn cong, được đẽo từ một thân gỗ duy nhất! K'pan chính là một chiếc ghê độc mộc. Thời nay khi cây rừng đã bị tàn phá, không dễ gì làm được một chiếc k'pan.

Chính vì k'pan quan trọng như vậy cho nên từ lúc xin phép được làm k'pan, chọn cây để làm k'pan, thi công làm k'pan trong rừng... người chủ k'pan đều phải trải qua những nghi lễ hết sức trịnh trọng. Đặc biệt là khi k'pan đã được làm xong, lễ rước k'pan từ rừng về nhà là một lễ hội lớn với những nghi thức trọng thể của cả buôn làng.

Lễ rước k'pan từ trong rừng về. Ảnh: Báo Công an TPHCM.

K'pan đã được rước về gia đình. Ảnh: Báo Đắk Nông.

K'pan là một vật thể Tây nguyên quý hiếm. Bây giờ càng quý hiếm hơn nữa khi gỗ rừng ngày càng cạn kiệt. Thế nhưng ở Biên Hòa có một chiếc k'pan mà bạn có thể nhìn tận mắt, sờ tận tay, hoặc thậm chí ngồi lên đó. Nó không ở buôn làng (dĩ nhiên, vì Biên Hoà làm gì có buôn làng), cũng không ở nhà bảo tàng mà là ở... trong quán cà phê. Đó là Nhã Viên quán. Do một cơ duyên, người chủ Nhã Viên quán đã sở hữu chiếc k'pan này và đặt trong khuôn viên quán. Tuy nhiên, do không ai giới thiệu khách đến quán hầu như chẳng ai biết nơi đây có một vật thể vô giá của Tây nguyên.

Bạn vô quán, đừng hỏi nhân viên quán, vì họ... không biết đâu, thâm chí họ còn không biết k'pan là cái gì nữa kia (tui hỏi thử rồi). Bạn cứ vô cổng, đi thẳng theo hướng bên trái,tới ngôi nhà Tây nguyên (chỗ uống cà phê), rồi bạn leo cầu thang lên tầng trên. Ở đó, kê dọc theo gần suốt chiều dài ngôi nhà, ngay chính giữa chính là chiếc ghế k'pan Tây nguyên huyền thoại.

Trên ghế k'pan có đặt các vật dụng đặc trưng của người Tây nguyên nên nhiều người tham quan chỉ để ý đến những vật dụng ấy mà không quan tâm đến chiếc ghế.

Ghế k'pan ở Nhã Viên quán, trên đặt các vật dụng của người Ê đê. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Dọc theo 2 bên ghế k'pan là dãy bàn gỗ cho khách uống cà phê. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Ghế k'pan

Tham quan, chụp hình xong bạn có thể ngồi đó kêu cà phê uống để tiếp tục ngắm. Còn nếu bạn không uống cà phê cho đỡ tốn tiền thì cũng không sao, chẳng ai biết đâu. Cứ lẳng lặng ra lấy xe đi về, cũng không tốn tiền gởi xe đâu nhe! (Nhớ đừng nói cho chủ quán biết là tui bày cho bạn cái trò này nghe!).

Phạm Hoài Nhân