Triệu người quen, có mấy người thân?

Có khi nào bạn ngồi trước trang Facebook của mình, nhìn số bạn bè trên đó và tự hỏi: Triệu người quen, có mấy người thân? Một nghiên cứu của giáo sư Robin Dunbar, trường đại học Oxford, đã cho câu trả lời hơi rầu: với bạn bè trên Facebook thì Triệu người quen, có... bốn người thân!

Mà khoan đã, trước khi xem kỹ kết quả nghiên cứu này, ta hãy dừng một chút để định nghĩa...

“Bạn” nghĩa là gì?

Nào giờ, bạn là những người ta có quen biết và có một mối quan hệ chung nào đó trong cuộc sống, như đồng môn (bạn học), đồng hương (cùng quê), đồng nghiệp (cùng cơ quan), đồng chí (he he, cái này tui ghi theo người ta, hổng chắc là bạn), quen nhau qua những tập thể hay những người bạn khác… Nhưng trên Facebook, bạn có thể chỉ là đồng Phây, có thể là những người ta chả bao giờ gặp mặt ngoài đời, có thể thỉnh thoảng trao đổi vài ba câu (Comment hoặc Like) nhưng cũng có thể chả bao giờ có một liên lạc nào ráo trọi, kết bạn chỉ là kết bạn cho… đông mà thôi. Tệ hơn nữa, có những người bạn mà ta chả hề biết họ thật sự là ai, có thiệt hông hay chỉ là một bóng ma trên mạng xã hội.

Nhiều người trong chúng ta thích mọi người thấy rằng mình có nhiều bạn nên kết bạn trên Facebook thật nhiều, để rồi hãnh diện nhìn danh sách bạn bè lên đến hàng ngàn người. Thế rồi vào một ngày cuối tuần nào đó, ta ngồi cô đơn nhìn săm soi vào danh sách bạn Facebook trên điện thoại và băn khoăn tự hỏi: đi chơi đâu, với ai bây giờ đây?

Trong những người bạn Facebook ấy, ai sẽ đến với bạn khi bạn cần, để bạn biết rằng đó là một người bạn thật sự?

Nghiên cứu của giáo sư Robin Dunbar

Robin Dunbar là giáo sư tâm lý học tại đại học Oxford, ổng nghĩ rằng mình đã tìm ra câu trả lời. Dunbar xem xét 2 cuộc nghiên cứu tại Anh, một cuộc được tiến hành vào tuần đầu tiên của tháng Tư năm 2015, cuộc còn lại là vào tuần thứ ba của tháng Năm năm 2015. Khác với với các cuộc khảo sát trước đây thường chọn đối tượng khảo sát là sinh viên,Dunbar cho biết cuộc khảo sát này được thực hiện với các đối tượng từ 18 đến 65 tuổi. Tổng cộng có 3.375 mẫu thử. Số bạn Facebook trung bình của những người được khảo sát này là 150 (trong đó nữ thường có bạn bè nhiều hơn nam).

Khi được hỏi có bao nhiêu bạn bè thật sự trong số bạn trên Facebook, những người được khảo sát cho ra kết quả trung bình là 27,6%. Con số này cũng khá khá!

Tuy vậy, khi được hỏi có bao nhiêu bạn Facebook mà họ có thể dựa vào khi có một sự xúc động cá nhân hoặc khủng hoảng xã hội, những người được hỏi cho câu trả lời là chỉ 4! (chính xác là 4,1). Chú ý là 4,1 - con số tuyệt đối chớ hông phải tỷ lệ %, nghĩa là bất kể người được khảo sát có bi nhiêu bạn, 100 hay 5.000 thì cũng chỉ có 4 người bạn thân thôi!

Ở mức độ hơi thân thân, người được phỏng vấn cho biết rằng có khoảng 14 người bạn Facebook (chính xác là 13,6) họ có thể chia sẻ cảm xúc được. Có rất ít sự chênh lệch về những con số này ở những độ tuổi khác nhau.

Vậy nên giáo sư Dunbar khẳng định rằng: “Những người được khảo sát có số bạn Facebook nhiều bất thường thì thật sự không hề tăng số bạn thân của họ, mà chỉ tăng những người quen biết với quan hệ rất lỏng lẻo vào trong vòng kết nối bè bạn của họ mà thôi.”

Qua số liệu khảo sát, ông cũng rút ra thêm một nhận xét: Giống như ngoài đời, những người trẻ có bạn trên Facebook nhiều hơn người già. Bởi vì khi bạn lớn tuổi hơn, bạn thường nhận ra sự “ảo” của một lời mời kết bạn nhanh hơn một chút.

Ổng có một gợi ý rất hay như sau:

Tình bạn sẽ có một sự suy giảm tự nhiên nếu lâu ngày không có sự tiếp xúc (như tục ngữ có câu “xa mặt cách lòng”), mạng xã hội có một chức năng rất tốt để làm chậm đi quá trình suy giảm này, bởi ta có thể tạo nên sự tiếp xúc qua mạng. Nhưng cũng cần lưu ý rằng nếu bạn chỉ sống cô độc, liên hệ với bạn bè qua mạng xã hội thì không thể ngăn được tình bạn chết dần, vì thế rất cần phải có các cuộc gặp gỡ cùng nhau ngoài đời thực.

Hi, tui khoái câu sau: "Nếu bạn chỉ sống cô độc, liên hệ với bạn bè qua mạng xã hội thì không thể ngăn được tình bạn chết dần, vì thế rất cần phải có các cuộc gặp gỡ cùng nhau ngoài đời thực". Vậy nên các bạn Facebook của tui nhớ rủ tui đi chơi, đi ăn, đi cafe... cho nó thêm tình thân thiết nhe!

Có thể một số bạn cho rằng kết quả khảo sát của giáo sư Dunbar không đáng tin cậy vì nó được thực hiện tại Anh, không chắc đúng với người Việt. Cũng có thể bạn tự nhận thấy rằng số bạn thân trên Facebook của mình nhiều hơn so với con số khảo sát của Dunbar. Tuy nhiên điều chắc chắn đúng là: Số bạn thân thực sự của mỗi người nhỏ hơn số bạn trên Facebook của họ rất nhiều.

Và có lẽ ta phải thực hiện đúng như lời Dunbar đã nói: Hãy dùng Facebook như một công cụ liên lạc với bạn bè trong những trường hợp ta không gặp mặt được bạn, để tình bạn đừng chóng nhạt phai, nhưng nếu có điều kiện hãy gặp gỡ nhau ngoài đời thực, đó mới chính là mối dây liên kết mật thiết bạn bè với nhau.

Vậy nghen!

Phạm Hoài Nhân

(Đây là một bài đăng báo viết dựa theo thông tin trên Cnet đầu năm 2016, có biên tập và rút gọn lại khi đăng trên blog)