Em với ta đâu thành hai thế hệ
Dù em tròn mười sáu, ta ba mươi
Em với ta nếu là hai thế hệ
Sao cùng đang sống giữa nước non này?
Đó là những lời ca đầu tiên trong nhạc phẩm Cách biệt của nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng, được sáng tác khoảng đầu những năm 1970 ở miền Nam.
Chắc mọi người đều để ý thấy rằng dạo này trên các phương tiện truyền thông người ta hay nhắc đến khái niệm Gen Z (thế hệ Z), và đi kèm theo đó thỉnh thoảng người ta cũng nhắc đến các thế hệ trước đó, như Gen Y, Gen X...
Tất nhiên là khi sáng tác bài Cách biệt, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng không hề biết hay quan tâm đến khái niệm này, nhưng còn tui và các bạn, chắc phải tự hỏi tại sao bây giờ khái niệm thế hệ lại được quan tâm nhiều như vậy?
Những thông tin sau đây không phải do tui viết. Tui chỉ hỏi ChatGPT rồi đăng lại cho mọi người cùng đọc thôi. Hình minh họa do tui thêm vô cho nó... đỡ chán.
Gen Z cùng với Gen Y (Millennials) là 2 thế hệ được quan tâm nhiều nhất hiện nay
Tại sao trước đây người ta không chú ý đến "Generation" như bây giờ?
Trước đây, khái niệm "thế hệ" không được chú ý nhiều vì:
- Xã hội thay đổi chậm hơn: Trước thế kỷ 20, công nghệ, văn hóa và kinh tế không thay đổi nhanh như hiện nay, nên sự khác biệt giữa các nhóm tuổi không quá rõ rệt.
- Truyền thông hạn chế: Không có Internet, TV hay mạng xã hội, nên các nhóm tuổi khác nhau không thể dễ dàng bày tỏ suy nghĩ hay ảnh hưởng đến xã hội như bây giờ.
- Gia đình nhiều thế hệ sống chung: Trước đây, mô hình gia đình nhiều thế hệ phổ biến hơn, nên khoảng cách tư duy giữa các thế hệ không bị đào sâu như bây giờ.
- Quan điểm truyền thống về tuổi tác: Người ta thường phân biệt bằng giai đoạn cuộc đời (trẻ em, người trưởng thành, người già) hơn là bằng "thế hệ".
Việc phân chia thế hệ (Gen X, Gen Y, Gen Z...) bắt đầu từ khi nào?
Việc phân chia thế hệ theo nghĩa hiện đại bắt đầu được quan tâm từ giữa thế kỷ 20, khi các nhà xã hội học và sử học bắt đầu nghiên cứu về sự khác biệt giữa các nhóm người sinh ra trong những khoảng thời gian khác nhau. Một số mốc quan trọng:
- 1940s-1950s: Nhà xã hội học Karl Mannheim đề cập đến khái niệm "các thế hệ" trong nghiên cứu của ông về ảnh hưởng của bối cảnh lịch sử đến nhận thức con người.
- 1960s-1970s: Các nhà nghiên cứu Mỹ bắt đầu chú ý đến "Baby Boomers" (những người sinh ra sau Thế chiến II), vì họ có ảnh hưởng lớn đến văn hóa, kinh tế và chính trị.
- 1991: Nhà sử học Neil Howe và William Strauss xuất bản cuốn sách "Generations", đưa ra các khái niệm như Gen X, Gen Y (Millennials) và sau này là Gen Z.
Mục đích chính của việc phân chia thế hệ là gì?
- Nghiên cứu xã hội và văn hóa: Giúp các nhà khoa học hiểu cách những sự kiện lịch sử và công nghệ ảnh hưởng đến từng thế hệ.
- Phân tích kinh tế và thị trường: Các doanh nghiệp sử dụng phân loại thế hệ để xác định thói quen tiêu dùng, hành vi mua sắm của khách hàng.
- Quản lý nhân sự: Giúp các công ty hiểu cách các thế hệ khác nhau làm việc, giao tiếp và tương tác trong môi trường làm việc.
- Chính trị và truyền thông: Các chính phủ, tổ chức xã hội và truyền thông sử dụng phân loại này để nhắm đến các nhóm cử tri hoặc khán giả cụ thể.
Nhìn chung, việc phân chia thế hệ giúp con người hiểu nhau hơn, nhưng nó cũng chỉ mang tính tương đối vì cá nhân trong cùng một thế hệ vẫn có sự khác biệt lớn do yếu tố môi trường, văn hóa và giáo dục.
Các thế hệ
Các thế hệ hiện nay được phân loại như thế nào?
Dưới đây là các thế hệ chính theo phân loại phổ biến của các nhà nghiên cứu xã hội học, đặc biệt là theo Neil Howe và William Strauss:
| Thế hệ | Năm sinh (ước tính) | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|---|
| Traditionalists (Silent Generation) | 1928 - 1945 | Tôn trọng truyền thống, trung thành, kỷ luật, thích sự ổn định |
| Baby Boomers | 1946 - 1964 | Siêng năng, coi trọng sự nghiệp, ưu tiên phát triển cá nhân, ít tiếp cận công nghệ |
| Generation X (Gen X) | 1965 - 1980 | Độc lập, thích tự do, cân bằng giữa công việc & cuộc sống, thích nghi tốt với công nghệ |
| Millennials (Gen Y) | 1981 - 1996 | Thích công nghệ, ưu tiên trải nghiệm, đề cao sự linh hoạt trong công việc |
| Generation Z (Gen Z) | 1997 - 2012 | Sinh ra trong thời đại số, thích sáng tạo, có ý thức xã hội, dễ thích nghi nhưng hay thay đổi |
| Generation Alpha | 2013 - nay | Lớn lên với AI & công nghệ, tiếp cận giáo dục số từ sớm, có tư duy toàn cầu |
Đặc điểm cần lưu ý của từng thế hệ
1. Traditionalists (Silent Generation) (1928 - 1945)
- Trưởng thành trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế và chiến tranh.
- Đề cao giá trị truyền thống, gia đình và cộng đồng.
- Trung thành với công ty và chính phủ, không thích thay đổi công việc.
- Ít tiếp cận công nghệ, thích các phương thức giao tiếp truyền thống.
2. Baby Boomers (1946 - 1964)
- Chứng kiến sự phát triển kinh tế sau chiến tranh, có tinh thần làm việc cao.
- Xem trọng thành công cá nhân, coi công việc là một phần quan trọng của cuộc sống.
- Trung thành với công ty nhưng cũng thích cạnh tranh để thăng tiến.
- Chưa quen với công nghệ nhưng đang thích nghi dần.
3. Generation X (Gen X) (1965 - 1980)
- Lớn lên trong thời kỳ kinh tế thay đổi, chiến tranh lạnh và sự bùng nổ truyền thông.
- Có tinh thần tự lập cao, thích làm việc tự do, không quá trung thành với một công ty.
- Cân bằng giữa công việc và cuộc sống, thích làm việc từ xa hoặc linh hoạt.
- Tiếp cận công nghệ từ thời kỳ đầu (máy tính cá nhân, Internet).
4. Millennials (Gen Y) (1981 - 1996)
- Lớn lên cùng sự phát triển mạnh mẽ của Internet và truyền thông xã hội.
- Thích công nghệ, sáng tạo, coi trọng trải nghiệm hơn sở hữu vật chất.
- Thích làm việc có mục đích, đề cao giá trị cá nhân và văn hóa doanh nghiệp.
- Có tư duy cởi mở, quan tâm đến các vấn đề xã hội và môi trường.
5. Generation Z (Gen Z) (1997 - 2012)
- Sinh ra trong thời đại số, tiếp xúc với Internet và smartphone từ nhỏ.
- Dễ dàng học hỏi qua các nền tảng trực tuyến, có khả năng tự học cao.
- Quan tâm đến sức khỏe tinh thần, môi trường và công bằng xã hội.
- Thích công việc linh hoạt, có thể làm việc từ xa, ít trung thành với một công ty.
6. Generation Alpha (2013 - nay)
- Lớn lên cùng trí tuệ nhân tạo, công nghệ thực tế ảo và giáo dục số.
- Có khả năng sử dụng thiết bị thông minh từ rất sớm.
- Có tư duy toàn cầu, ít bị ràng buộc bởi các định kiến truyền thống.
- Chưa có nhiều dữ liệu về hành vi làm việc do vẫn còn nhỏ tuổi.
Việc hiểu các thế hệ rất quan trọng trong kinh doanh, trong quản lý nhân sự và trong xã hội
- Trong kinh doanh: Giúp doanh nghiệp hiểu rõ khách hàng và tạo ra sản phẩm phù hợp.
- Trong quản lý nhân sự: Giúp công ty điều chỉnh môi trường làm việc để thu hút và giữ chân nhân tài.
- Trong xã hội: Hiểu sự khác biệt thế hệ giúp giảm khoảng cách và tăng sự thấu hiểu giữa các nhóm tuổi.
Tui còn hỏi ChatGPT một số chuyện nữa xung quanh vụ generation này, và đồng thời muốn nêu lên vài suy nghĩ cá nhân của mình (chớ hổng lẽ để AI nó làm hết mọi chuyện thì... còn gì là người nữa!) nhưng tới đây dài quá nên tui ngưng. Từ từ đưa lên sau.
Phạm Hoài Nhân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét