Chùa Nam tông Việt ở Việt Nam

Chùa ở Việt Nam

Mấy năm trước, trong những bài viết về chùa ở Việt Nam, tui tham khảo số lượng chùa (gọi chung là tự viện) ở Việt Nam như sau:

Số thống kê của Giáo hội Phật giáo Việt Nam được công bố trong Hội nghị thường niên Hội đồng Trị sự Trung ương các ngày 26 và 27-12-2003 được tổ chức tại Thiền viện Quảng Đức (TP. Hồ Chí Minh) là: 

14.401 ngôi tự viện, bao gồm:

• 12.036 chùa Bắc tông
• 539 chùa Nam tông Việt và Nam tông Khmer
• 361 tịnh xá Khất sĩ
• 467 tịnh thất
• 998 niệm Phật đường

Tổ đình Bửu Long, ngôi chùa Nam tông lớn nhất ở TPHCM. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Từ đó (2003) đến nay đã hơn 20 năm, nhiều chùa được xây mới (và chắc là rất ít hoặc không có chùa mất đi).

Hiện giờ, tham khảo trên Wikipedia và một số nguồn khác thì số tự viện tại Việt Nam là: 18.491 ngôi chùa. Tức là so với năm 2023 là tăng hơn 4.000 ngôi chùa, tăng hơn 28%. Một con số đáng kể.

Tìm hiểu sâu hơn, xem số liệu này lấy từ đâu, tui xác định được như sau:

Theo thống kê của Hội nghị Ban Thường trực HĐTS GHPGVN, trước đó vào ngày 10-7-2020, tại Văn phòng Ban Thường trực Hội đồng Trị sự (HĐTS) phía Nam - thiền viện Quảng Đức (Q.3, TP.HCM).

TT.Thích Đức Thiện, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký HĐTS, báo cáo tại hội nghị, cho biết cả nước hiện có 18.491 ngôi chùa, tịnh xá, thiền viện, tịnh thất, niệm Phật đường, tu viện..., có 54.773 Tăng Ni, tín đồ chiếm 60% dân số cả nước.

Theo số liệu thống kê từ thông tin của Giáo Hội PGVN tại cuộc họp thường niên tháng 7 năm 2020.

• 12.912 chùa Bắc tông
• 1.332 chùa Nam tông và Nam tông Khmer
• 1.534 Tịnh xá hệ phái Khất sĩ
• 287 Tịnh thất (tu sĩ tự lập để tu tập)
• 1.390 niệm Phật đường (cấp phép nhưng chưa lên chùa)
• 1.036 đạo tràng (điểm tập trung sinh hoạt tôn giáo)

Theo website của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, ngày 9/8/2021. Tại đây.

Thiền viện Phước Sơn, ngôi chùa Nam tông lớn nhất ở Đồng Nai và có thể là lớn nhất Việt Nam. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Có thể khẳng định chắc chắn con số 18.491 ngôi tự viện ở Việt Nam do Wikipedia và một số website đăng tải lấy từ nguồn này. Tuy nhiên, trong thông tin chi tiết tui cảm thấy ngờ ngợ với 2 con số: 1.332 chùa Nam tông và Nam tông Khmer & 1.534 Tịnh xá hệ phái Khất sĩ. So với số liệu năm 2003 là 539 chùa Nam tông Việt và Nam tông Khmer & 361 tịnh xá Khất sĩ thì con số lệch quá xa và bất hợp lý! Chắc chắn là có nhầm lẫn trong số liệu thống kê.

Tìm kiếm thông tin mới hơn, tui tìm thấy Báo cáo Tổng kết hoạt động Phật sự nhiệm kỳ VIII (2017 - 2022) của Giáo hội Phật giáo Việt Nam (báo cáo đầu năm 2023) như sau:

Thống kê Tăng Ni, Tự viện.

Theo báo cáo của 63 Ban Trị sự GHPGVN tỉnh, thành phố, Ban Tăng sự Trung ương đã thống kê số lượng Tăng Ni, Tự viện tương đối cụ thể như sau:

• Tăng Ni: 54.973 Tăng Ni, gồm: 40.807 Bắc tông; 7.028 Nam tông Khmer, 1.754 Nam tông kinh (1.100 chư Tăng, 654 Tu nữ); 5.384 Khất sĩ.

• Tự viện: 18.544 Tự viện (15.871 Tự viện Bắc Tông; 462 chùa Nam Tông Khmer, 45 Salate; 106 chùa Nam tông Kinh; 541 Tịnh xá, 467 Tịnh Thất, 998 Niệm Phật đường, 54 Tự viện Phật giáo Người Hoa).

• Tín đồ: Khoảng 60% /99.000.000 dân số.

Theo Báo cáo này, đến đầu năm 2023 Việt Nam có 18.544 ngôi tự viện, tăng một chút so với con số 18.491 ngôi năm 2021. Con số này hợp lý. Ngoài ra số chùa Nam tông, số Tịnh xá cũng hợp lý trong so sánh đối chiếu với số liệu năm 2003 chớ không đáng ngờ như số liệu năm 2021.

Tui tiếp tục tìm kiếm số liệu mới hơn, là Báo cáo Tổng kết hoạt động Phật sự của Giáo hội Phật giáo Việt Nam năm 2023, 2024 thì thấy phần Thống kê Tăng Ni, Tự viện giống y chang như Báo cáo Tổng kết 2017 - 2022 nêu trên. Giống từng con số, từng dấu chấm, dấu phẩy. Giống đến cả chữ mà tui nghi là sai chánh tả, đó là chữ Salate. Tui ngờ rằng chữ đó phải là Sa la. Sa la (hoặc Saladàna) là tên gọi của một tòa nhà, hay còn gọi là Lễ đường. Đây là nơi diễn ra các buổi lễ, sinh hoạt cộng đồng của Phật tử, các hoạt động cúng dường vật phẩm (trai tăng, tứ sự), hội họp, học giáo lý... Còn chữ Salate thì tra Google, Wiki và cả hỏi ChatGPT cũng... bó tay!

Tóm lại, có thể kết luận rằng số liệu chính thống (vì do Giáo hội Phật giáo VN cung cấp) và mới nhất (đầu năm 2025) là Việt Nam có:

18.544 Tự viện (15.871 Tự viện Bắc Tông; 462 chùa Nam Tông Khmer, 45 Salate; 106 chùa Nam tông Kinh; 541 Tịnh xá, 467 Tịnh Thất, 998 Niệm Phật đường, 54 Tự viện Phật giáo Người Hoa).

Chùa Nam tông Việt ở Việt Nam

Chùa Bửu Quang, ngôi chùa Nam tông Việt đầu tiên ở Việt Nam. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Giờ ta mới... đi vô mục đích chính của bài này, đó là xác định xem có bao nhiêu chùa Nam tông Việt ở Việt Nam và được phân bổ như thế nào.

Theo bài viết Danh sách các chùa theo hệ phái Theravada trên website Phật giáo Nguyên thủy Theravada ngày 24/08/2021:

Hệ phái Theravāda ở Việt Nam có Nam tông Kinh và Nam tông Khmer. Theo số liệu thống kê năm 2017 do Tu nữ Quang Kiến ghi nhận, Nam tông Kinh có 128 ngôi chùa trải dài trên 23 tỉnh thành trong cả nước.

Tiếp theo đó là bài viết này liệt kê tất cả các ngôi chùa Nam tông Kinh ở Việt Nam trên các tỉnh thành, hầu hết các ngôi đều có ghi rõ địa chỉ và tên trụ trì. Các bạn có thể tham khảo tại đây.

Điều bất nhất là mặc dù đầu bài ghi là ghi nhận Nam tông Kinh có 128 ngôi chùa trải dài trên 23 tỉnh thành, nhưng khi xem hết danh sách ta thấy đến 154 ngôi chùa trải dài trên 28 tỉnh thành. Nguyên nhân có thể là do ban đầu tu nữ Quang Kiến thu thập dữ liệu và đưa lên (2017), sau đó bổ sung dần dần và cập nhật danh sách cho đến 2021 nhưng... quên, không cập nhật lời giới thiệu đầu bài.

Ta thấy dù là 128 hay 154 ngôi chùa thì đều cao hơn khi so sánh với số liệu của giáo hội Phật giáo Việt Nam (106 ngôi). Điều này có thể do số liệu của giáo hội Phật giáo Việt Nam... thiếu, cũng có thể do nhiều ngôi chùa mà tu nữ Quang Kiến thống kê thì GHPGVN cấp phép nhưng chưa lên chùa (trong bảng thống kê của GHPGVN những ngôi tự viện này nằm trong nhóm Niệm Phật đường). Ngoài ra cũng có thể do nhầm lẫn giữa chùa Nam tông Khmer và Nam tông Việt.

Chùa Bửu Đức, ngôi chùa Nam tông ở Biên Hòa. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Lấy dữ liệu từ danh sách 154 ngôi chùa Nam tông Việt do tu nữ Quang Kiến ghi nhận, ta tổng hợp thành bảng thống kê số chùa Nam tông Việt ở mỗi tỉnh thành như sau:

STT	Tỉnh	Số chùa
1	An Giang	1
2	Bà Rịa - Vũng Tàu	18
3	Bạc Liêu	1
4	Bắc Ninh	1
5	Bến Tre	2
6	Bình Định	1
7	Bình Dương	6
8	Bình Phước	3
9	Bình Thuận	2
10	Cần Thơ	3
11	Đà Nẵng	1
12	Đắk Lắk	2
13	Đắk Nông	1
14	Đồng Nai	40
15	Hà Nội	3
16	Khánh Hòa	3
17	Kiên Giang	1
18	Lâm Đồng	4
19	Long An	3
20	Quảng Nam	4
21	Tây Ninh	1
22	Thái Bình	1
23	Thanh Hóa	1
24	Thừa Thiên - Huế	7
25	Tiền Giang	9
26	TP Hồ Chí Minh	24
27	Trà Vinh	4
28	Vĩnh Long	7
	Tổng cộng	154

Ta thấy các ngôi chùa Nam tông Việt tập trung phần lớn ở các tỉnh phía Nam. Toàn miền Bắc chỉ có 4 tỉnh thành có chùa Nam tông Việt với tổng cộng 7 ngôi chùa (Hà Nội 3, Thái Bình, Thanh Hóa, Bắc Ninh mỗi nơi 1).

Tỉnh có nhiều ngôi chùa Nam tông Việt nhất là Đồng Nai (40), kế đến là TPHCM (24) và Bà Rịa - Vũng Tàu (18).

Chánh điện thiền viện Phước Sơn - 2025. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Phạm Hoài Nhân