Cù lao Phố là nơi có nhiều đình nhất Việt Nam?

Đình là nơi thờ thần Thành hoàng, vị thần chủ tể trên cõi thiêng của thôn làng. Từ xưa nay ở Việt Nam, sau khi mỗi làng được hình thành thì người dân sẽ tiến hành xây dựng một ngôi đình. Từ đó, ngôi đình tồn tại, phát triển, và là đại diện thiêng liêng, duy nhất cho làng ấy. Như vậy, trên nguyên tắc thì mỗi làng chỉ có một ngôi đình mà thôi.

Cù lao Phố ở Biên Hòa, nay gọi là phường Hiệp Hòa (mới lên phường gần đây thôi, trước giờ là xã Hiệp Hòa) là một cù lao nhỏ trên sông Đồng Nai, có diện tích 697 ha. Với diện tích ấy, với quy mô hành chính cấp phường xã, cù lao Phố tương đương với một làng thuở xưa. tức là cù lao Phố sẽ có một ngôi đình. Thế mà một người quen của tôi sống ở Cù lao Phố tự hào khoe rằng: Cù lao Phố có 19 ngôi đình, nhiều nhất Việt Nam!

Đình Bình Kính, đồng thời là Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh, di tích cấp quốc gia. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Có người khác thì nói rằng chỉ có 16 ngôi đình thôi. Tôi cũng đã từng lang thang khắp cù lao Phố và cũng thấy rất nhiều đình nhưng không có điều kiện để khảo sát xem chính xác là có bao nhiêu ngôi đình, chỉ biết là có nhiều, rất nhiều đình, nhiều hơn hẳn những nơi khác.

Theo kết quả thống kê và ghi chép từ kết quả nghiên cứu điền dã của Nguyễn thị Toàn Thắng từ 2009 đến 2013 thì Hiệp Hòa (Cù lao Phố) có 11 ngôi đình kê ra như sau:

STT	TÊN	ĐỊA ĐIỂM	XẾP HẠNG
1	Đình Bình Hòa	Ấp Tam Hòa
2	Đình Bình Kính (Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh)	Ấp Bình Kính	Di tích cấp quốc  gia
3	Đình Bình Quan	Ấp Tam Hòa	Di tích cấp tỉnh
4	Đình Bình Tự	Ấp Nhất Hòa
5	Đình Bình Xương	Ấp Nhất Hòa
6	Đình Hòa Quới	Ấp Tam Hòa
7	Đình Hưng Phú	Ấp Nhất Hòa
8	Đình Long Quới	Ấp Tam Hòa
9	Đình Tân Giám	Ấp Nhất Hòa
10	Đình Tân Mỹ	Ấp Nhị Hòa
11	Đình Thành Hưng	Ấp Nhị Hòa

Đây là con số chính xác các ngôi đình hiện còn tồn tại trên đất cù lao Phố. 

Đình Bình Quan, di tích cấp tỉnh. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Hiện nay, vào ngày thường hầu hết các đình ở Cù Lao Phố đều cửa khóa then cài, không mở cửa như lệ xưa. Một số đình bị xuống cấp, hoang vu, và thiếu sức sống. Mặc dù như thế, và mặc dù con số 11 ngôi đình nhỏ hơn con số 19 hoặc 16 nhưng với một phường có diện tích chưa tới 7 km² mà đến 11 ngôi đình thì đúng là... quá hớp!

Lý giải cho điều này, nhà nghiên cứu Nguyễn thị Toàn Thắng viết:

Nếu như ở phía Bắc, đình được gắn với đơn vị hành chính là làng, thì ở vùng đất phương Nam nói chung, đặc biệt ở Cù Lao Phố nói riêng, đình thậm chí là cơ sở tín ngưỡng của một thôn. Đây là một điểm hết sức đặc biệt. Bởi vì, trong quá trình hình thành đơn vị hành chính, theo qui chế của nhà Nguyễn, làng nhỏ (tiểu thôn) gọi là ấp, lân, trang, trại….làng trung bình (trung thôn) gọi là thôn, làng lớn (đại thôn) thì gọi là xã, một xã thường có hai đến ba thôn, một thôn có từ ba đến bốn ấp. Cho nên, đó là lý do vì sao, trong một xã Hiệp Hòa nhỏ bé lại có đến 11 ngôi đình, mỗi đình lại thuộc về một thôn.

Như vậy con số ngôi đình ở Cù lao Phố đã rõ: 11 ngôi đình. Câu hỏi còn lại: Đây có phải là phường xã có nhiều đình nhất Việt Nam không? Ai biết được xin trả lời dùm.

Phạm Hoài Nhân