Đình Bình Đông nằm ở thôn Bình Đông, nhưng không nhất thiết phải nằm ở bến Bình Đông. Ngôi đình này tọa lạc tại phường 7, quận 8, trên một cù lao nhỏ mang tên cù lao Bà Tàng, muốn đến đây phải đi đò.
Nhìn hình cổng đình và bản đồ có thể thấy đường tới đây không thuận tiện, phải qua đò, vậy mà đây là một trong 2 ngôi đình có lượng khách tham quan, lễ bái đông nhất ở TP.HCM (theo Tổng cục Du lịch Việt Nam). Khi tui tới đây vào tháng 3/2017 thì công trình xây cầu qua đình Bình Đông đang được tiến hành, không biết bây giờ đã xong chưa.
Đi đò qua đình Bình Đông
Dưới đây là lịch sử xây dựng đình Bình Đông, trích từ website UBND quận 8:
Theo các bô lão thì đình Bình Đông có từ xưa. Lúc đầu, kiến trúc của đình chỉ là ngôi nhà lá, dùng làm nhà làng cho dân cư quanh vùng tới hội họp và cúng bái. Đến năm 1922 được trùng tu bằng mái ngói, vách ván, cột kèo gỗ theo dạng đình Nam Bộ với võ ca và chánh điện nằm giữa, hai bên có Đông và Tây lang, bên cạnh lại có nhà Nghĩa Từ. Đến năm 1930, đình xuống cấp nên được sửa chữa lớn, mái ngói được thay bằng ngói đại ống 2 lớp, vách trét ô dước, nền gạch tàu.
Năm 1968, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mậu Thân, đình bị bom đánh sập một phần võ ca, chánh điện và nghĩa từ. Mãi đến năm 1991, đình được xây dựng lại với kết cấu bằng nguyên vật liệu nặng (bêtông - cốt sắt) nhưng kiến trúc tổng thể vẫn giữ nguyên. Lần xây dựng này có thêm nhà Truyền Thống.
Cổng đình Bình Đông từ ngoài nhìn vào
Cổng đình Bình Đông từ trong nhìn ra
Chánh điện. Bảng ghi cho thấy được trùng tu năm 1993
Còn đây là khảo tả tóm tắt về đình, cũng ghi theo website UBND quận 8
Tuy toàn bộ cảnh quan không thay đổi nhưng kết cấu không còn nét xưa. Nổi bật còn lại vẫn là các hiện vật bên trong chánh điện như toàn bộ khám thờ thần, Tả Hữu ban, Hội đồng đều chạm thủng viền quanh với rồng vờn châu, từng lộc, tứ linh rất nghệ thuật. Trên bàn thờ Thần có khánh đựng mão thần, bộ bát bửu bằng đồng, lư hương bình hoa bằng gốm quí. Trước bàn thờ bố trí bộ lỗ bộ đầu bịt đồng rất quí. Cặp liễng treo hai bên bàn thờ Thần.
Chung quanh cặp liễn có chạm các hoa văn rất nghệ thuật. Ngoài ra còn có 4 cặp liễn khác cùng kích cỡ, cùng mang tính nghệ thuật chạm trổ với nội dung ca ngợi công đức Thần được treo tuần tự theo cung cách thờ cúng. Trong chánh điện còn phải kể đến bao lam chạm trổ hình dáng: mai, lan, cúc, trúc, mẫu đơn, sóc, giác trên các loại gỗ quí. Các hoành phi đáng kể như Bình Đông Đình có ghi niên đại 1870 treo trên cửa chánh điện và bức "Diệu - Diệu anh linh" niên đại 1850.
Trong nhà nghĩa từ bài trí hai bàn Tiền và Hậu hiền với đầy đủ hiện vật thờ cúng. Cạnh có bàn Tiên - Sư cũng được chưng dọn rất nghiêm túc. Riêng nhà Truyền Thống nằm cạnh là nơi trưng bày một số hình ảnh minh họa thời gian cụ Tôn Đức Thắng hoạt động tại Sài Gòn và tại đình Bình Đông. Nhìn tổng thể còn có miếu Ngũ Hành, bàn thờ Thần Nông, miếu Ông Tà bố trí theo tục lệ trước mặt võ ca (gần cổng Tam quan). Sân khấu thiết kế nằm trong võ ca nhằm phục vụ hát xướng ngày đại lễ.
Bên trong đình
Võ ca
Có một chi tiết lịch sử là: Năm 1920, ông Tôn Đức Thắng từ hải ngoại trở về Sài Gòn và bí mật thành lập Công hội đỏ.Lúc này ông Ka Hiêm là hội viên đình Bình Đông nên biến đình thành cơ sở của Công hội đỏ. Chủ tịch Tôn Đức Thắng đã đến dự nhiều lần những cuộc họp quan trọng tại đình Bình Đông trong khoảng thời gian từ 1925 - 1928. Trước 1975, đình Bình Đông còn là nơi liên lạc, chuyển vũ khí vào nội thành và cũng là nơi bộ đội miền Nam đặt súng bắn vào Tòa hành chánh quận 7 của chế độ VNCH năm 1968.
Vì điều này nên ngày nay ở đình có xây dựng thêm nhà tưởng niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng. Và cũng có lẽ điều này góp phần lớn vào việc đình Bình Đông được công nhận Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia (chú ý: Di tích Lịch sử - Văn hóa chớ không phải chỉ là Di tích Văn hóa).
Nhà tưởng niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng trong khuôn viên đình
Những công trình khác trong khuôn viên đình
Cù lao Bà Tàng có diện tích 2 ha, trên đó gần như chỉ có ngôi đình Bình Đông này. Bao quanh đình là sông nước, tạo nên một sự tách biệt khá độc đáo. Khuôn viên đình rộng rãi, thoáng mát. Tuy nhiên, tui tưởng tượng vào dịp lễ kỳ yên hàng năm (12, 13 tháng 2 âm lịch) đến mấy ngàn người từ các nơi trong nước và cả ở nước ngoài về đây dự lễ, không biết cái cù lao nhỏ bé này sẽ quá tải ra sao và con đò đưa khách sang đây sẽ tất tả như thế nào!
Được người dân tôn kính, sẵn sàng ủng hộ vật chất và được cả chính quyền quan tâm (vì lý do lịch sử như đã nêu trên) nên đình Bình Đông có kinh phí để trùng tu. Chánh điện được đại tu năm 1993, cổng đình vừa được xây mới năm 2016, chiếc cầu qua cù lao đang được triển khai xây dựng...
Xưa kia, người dân tới đình Bình Đông phải đi đò qua cù lao, viếng thăm ngôi đình cổ kính.
Hôm nay, tui tới đình Bình Đông, cũng phải qua đò, nhưng ngôi đình đã mới hơn nhiều lắm.
Mai đây bạn tới đình Bình Đông sẽ đi bằng xe qua cầu, tới thăm ngôi đình uy nghi tráng lệ, đã được trùng tu và xây mới nhiều hạng mục.
Mỗi thời mỗi khác, miễn còn cái đình là tốt rồi. Phải không bạn?
Phạm Hoài Nhân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét